«Оян, қазақ!» рухы: Міржақып Дулатұлының термесі

Міржақып Дулатұлы – саяси қайраткер, Алаш қозғалысы көсемдерінің бірі, ақын, жазушы, журналист. Ақынның – «Оян, қазақ!» жыр жинағы ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамының санасын сілкінткен кітаптың бірі болды. Бұл кітап халқымыздың рухани, мәдени өмірінде шамшырақтай жарқырап, жұртшылықты ғылым-білімге, азаттыққа үндеген тарихи шығармаға айналды.

Ақын 1915 жылы баспадан шыққан «Терме» кітабының беташарында: «Бұл өлеңдер мұнан алты-жеті жыл бұрын қазақта газет, журнал жоқ кезде жазылған еді. Сондықтан көбінесе оқып жүрген жастарға арналып, оларды ояту, білім-ғылымға шақыру, халықты надандықтан құтқаруға үндеп, сол рухта жазылған» – дейді. Осы ұлы идеясын ақын бірде қатал, бірде жұмсақ, тақырып жағынан сан қырлы жыр жолдары арқылы оқырманға ұғымды, қабылдауға жеңіл, жанына жақын, арман-мақсаттарына ортақ көркем тілмен жеткізеді. Осы жинаққа енген терме сөзін термеші, дәстүрлі ән орындаушыларға ұсынамыз.

ТЕРМЕ

Ғақлы кәміл жігіттер,

Заманның көз сал халына.

Халқыңның ойлап файдасын,

Өзің үшін налыма.

Нашарларды жылатып,

Байлардың сатпа малына.

Көз жасына қаларсың,

Қарамасаң зарына.

Баса айтпасам болмайды,

Жүк тартатын нарыма.

Қайратың болса, ал көрсет,

Келді ыңғайлы жағыңа.

Бәйгеге қостым тұлпар деп,

Ұқсап жүрме жабыға.

Алдымен келсең майданда,

Талас жоқ сенің бағыңа.

Көре алмаған дұшпандар,

Ілесе алмас шаңына.

Басыңды тік бәйгеге,

Бір халқыңның қамына.

«Алаш!» деп ұран естілсе,

Кім бұрылмас қанына.

Фаһімлер деп айтамын,

Фарасатың барына.

Бұл уақытта кез келдік,

Заманның мұндай тарына.

Асықпасаң көрерсің,

Мұны азынсаң тағы да.

Хиянаттан бой тартып,

Шық ғаділет жағына.

Мұны істесең шығарсың,

Абыройдың тағына.