Күй адам жанының ішкі толқынысы, сезімі. Тәтті мұң мен шаттық үннің немесе асқақ сезім мен төзімнің байлауындай сол ұлы сарынды өзіндік тебіреніспен жеткізген күй өнеріндегі лирикалық бағыттың негізін салушы, күйлердің көркемдік сапасын, орындаушылық шеберлігін жаңа сатыға көтерген үлкен суреткер, күйші-композитор Дәулеткерей Шығайұлының туғанына биыл 200 жыл.
«Қаражан ханым»
Бұрынғы халық домбырашыларының шығарған күйлерінің ішінде қыз-келіншектерге арналғандары да біршама баршылық.
Ал, Дәулеткерей болса, өз күйлерінде суреттелген әйелдер бейнесін бұрын соңды болып көрмеген көркемдік сатыға жеткізді. Алуан түрлі сиқырлы сұлу әуен, күй сазының өн бойында жіпке тізілген моншақтай мөлдіреп тұрады. Мұның өзі күйшінің сазгерлік шеберлігіне қоса жан дүниесінің асқан сезімталдығын да байқатады.
«Жеңгем сүйер», «Қыз ақжелең», «Қос алқа», «Құдаша», «Мұңды қыз», «Көркем ханым» т.б. нәзік сезімге толы жайма шуақ жадыраған күнгей күйлері соның бір белгісі.
Әрине екі ғасырға жуық аралықта «Қаражан ханым» талай домбырашының қолынан өтті. «Сырлы аяқтың сыры кетсе де, сыны кетпес» дегендей, күй о бастағы автордың түпнұсқасындай болмаса да, өзінің сыр-сипатын жоғалтпаған күйінде біздің заманға жетті.
«Қаражан ханым» әйгілі домбырашы Қали Жантілеуовтың орындауында нотаға түсті.
